π. Δημητρίου Ν. Θεοδωροπούλου
Ἡ σήμερον ἑορταζομένη ἁγία Σοφία εἶχε τρία τέκνα, τὴν Πίστη, τὴν Ἐλπίδα καὶ τὴν Ἀγάπη, δώδεκα, δέκα καὶ ἐννέα ἐτῶν ἀντιστοίχως. Καὶ οἱ τρεῖς ἐμαρτύρησαν στὴν Ρώμη τὸ 137 μ.Χ., ἐπὶ αὐτοκράτορος Ἀδριανοῦ[1]. Ἡ ἁγία Σοφία τρεῖς ἡμέρες μετὰ τὸν μαρτυρικὸ θάνατο τῶν καλλινίκων παρθένων, ξεψύχησε πάνω στὰ πάνσεπτα καὶ πολυδάκρυτα λείψανά τους. Εἶναι ἡ πιὸ ἡρωϊκὴ γυναῖκα τοῦ κόσμου. Χήρα ἀπὸ νεαρᾶς ἡλικίας εἶχε ὡς μόνη της παρηγοριά, ἐλπίδα καὶ στήριγμα τὶς τρεῖς μονάκριβες θυγατέρες της. Κι ὅμως, δὲν ἐδίστασε νὰ τὶς προσφέρει ὡς θυσία ὁλοκαυτώσεως εἰς τὸν παμβασιλέα Χριστόν. Ὄχι μόνον δὲν ἐμπόδισε τὴν θυσία τους, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐνεθάρρυνε, μᾶλλον δὲ καὶ ἐδεήθη ὑπὲρ αὐτῆς, λογισαμένη ὡς μεγίστην ἀπόδοσιν τιμῆς ἐκ μέρους τῶν θείων βλαστημάτων της τὴν δόξαν αὐτήν. Τῆς ἁγίας ποὺ σήμερα ἡ Ἐκκλησία μας τιμᾷ, «οὐκ ἦν ἄξιος ὁ κόσμος», ὅπως λέει καὶ ὁ ἀπ. Παῦλος στὸ ἑνδέκατο κεφάλαιο τῆς πρὸς Ἑβραίους ἐπιστολῆς του, ἀναφερόμενος στὰ κατορθώματα τῶν ἁγίων καὶ τὸ πόσα ἐκεῖνοι ἐπέτυχαν διὰ τῆς πίστεως[2].
*
Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὕπαρξις προσωπική, εἶναι δηλαδὴ ἐν πρώτοις πρόσωπον. Ἡ ἔννοια τοῦ προσώπου — ὅπως καὶ ἡ λέξις μαρτυρεῖ[3] — εἶναι ἔννοια ἀναφορική. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἡ ταυτότης τοῦ κάθε προσώπου προσδιορίζεται ἀπὸ τὴν σχέση του μὲ ἕνα ἄλλο πρόσωπο, μίαν ἄλλη πραγματικότητα γενικώτερα. Ἄν, γιὰ παράδειγμα, κάποιος πάνω ἀπ’ ὅλα βάζει τὸ κόμμα του, ἡ προσωπική του ταυτότητα προσδιορίζεται ἀπὸ τὴν κομματική του. Ἂν βάζει πάνω ἀπ’ ὅλα τὴν ὁμάδα του («θρύλε, θεέ μου, Ὀλυμπιακέ μου!» ἂς ποῦμε), αὐτὸς θεοποιεῖ αὐτὴν τὴν πραγματικότητα καὶ αὐτὴ εἶναι ποὺ προσδιορίζει τὴν ὑπαρξιακή του ταυτότητα. Ἐκεῖνος ποὺ «πουλάει καὶ τὴν μάννα του» γιὰ τὴν ἡρωΐνη, λόγου χάριν, τὴν ἡρωΐνη ἔχει ὡς κύριο καὶ καθοριστικὸ στοιχεῖο τῆς ταυτότητός του. Ὅλα αὐτὰ συνιστοῦν, ὅπως καταλαβαίνετε, εἰδωλολατρία. Καὶ γινόμαστε ὅλοι εἰδωλολάτρες κάθε φορὰ ποὺ στὴν θέση τὴν ὁποίαν θὰ πρέπει νὰ κατέχει ὁ οὐράνιος νυμφίος μέσα στὴν καρδιά μας, τοποθετοῦμε τὸν ἑαυτό μας ἢ κάτι ἀπὸ τὸν ἑαυτό μας — τὰ παιδιά μας, τὸν σύντροφό μας, τοὺς οἰκείους, τὸ ἐπάγγελμα, τὴν καριέρα, τὸν πλοῦτο, τὴν δόξα. Τότε ἐκεῖνος λέει: «Ὁ φιλῶν πατέρα ἢ μητέρα ὑπὲρ ἐμὲ οὐκ ἔστι μου ἄξιος· καὶ ὁ φιλῶν υἱὸν ἢ θυγατέρα ὑπὲρ ἐμὲ οὐκ ἔστι μου ἄξιος· καὶ ὃς οὐ λαμβάνει τὸν σταυρὸν αὐτοῦ καὶ ἀκολουθεῖ ὀπίσω μου, οὐκ ἔστι μου ἄξιος»[4].
Ἡ ἁγία Σοφία γι’ αὐτὸ εἶναι ἥλιος τηλαυγέστατος στὸ νοητὸ στερέωμα τῆς Ἐκκλησίας, φῶς ἀειφανὲς στὰ διαβήματά μας· διότι τὰ ἴδια της τὰ σλάγχνα, τῆς γαστρὸς τὰ ἔμπονα γεωργήματα, τοὺς ἀνθοὺς τῆς ζωῆς της ἄφησε νὰ κοποῦν ἄωρα, νικῶντας τὸ μητρικὸ φίλτρο, ὑπερβαίνοντας τοὺς ὅρους τῆς φύσεως, καταξιώνοντας τὴν ἀνθρώπινη ὑπόσταση, τὴν δι’ αὐτὴν ἀκριβῶς τὴν ὑπέρβασιν πλασθεῖσαν, τὴν ὁποίαν καὶ ὑπονοεῖ ὁ Κύριος ὅταν λέγει: «βιασταὶ ἁρπάζουσι τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν»[5].
*
Ἡ ἁγία Σοφία εἶχε τρεῖς κόρες, τὴν Πίστη, τὴν Ἐλπίδα καὶ τὴν Ἀγάπη. Πρῶτα γέννησε τὴν Πίστη, μετὰ τὴν Ἐλπίδα καὶ μετὰ τὴν Ἀγάπη.
Ἡ ἀληθὴς σοφία ἔχει καὶ αὐτὴ τρεῖς κόρες, τὴν πρωτότοκο πίστη, τὴν ἐλπίδα καὶ τὴν ἀγάπη. Εἶναι ἀδελφὲς αὐτές. Ὅποιος πιστεύει, ἐλπίζει καὶ ἀγαπᾶ. Ἐκεῖνος ποὺ δὲν πιστεύει, οὔτε ἐλπίζει, οὔτε ἀγαπᾶ. Πολλοὶ «φάσκοντες εἶναι σοφοὶ ἐμωράνθησαν» — ἐνῷ δηλαδὴ ἰσχυρίζονται πὼς εἶναι σοφοί, ἔγιναν μωροὶ καὶ ἀνόητοι[6]. Γι’ αὐτὸ καὶ τοὺς «παρέδωκεν ὁ Θεὸς εἰς ἀδόκιμον νοῦν, ποιεῖν τὰ μὴ καθήκοντα»: τοὺς ἐγκατέλειψε ὁ Θεὸς καὶ παρεδόθησαν εἰς νοῦν ἀνίκανον νὰ διακρίνει τὸ ἀληθὲς καὶ τὸ ὀρθόν, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ πράττουν ἀπρεπῆ καὶ ἀνήθικα ἔργα[7]. Τὸ βλέπουμε καθημερινὰ αὐτό. Γέμισε ὁ κόσμος ἀπὸ σοφούς, «διαβασμένους» — ἀπὸ τοὺς ὁποίους καὶ θὰ ἔλθει ἡ καταστροφή, ὅπως ἔλεγε ὁ πατρο-Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός. Διαβασμένοι εἶναι, σπουδαγμένοι μὲ πολλὰ πτυχία καὶ διπλώματα. Μορφωμένοι ὅμως δὲν εἶναι. Δὲν ἔχουν τὴν κατὰ Χριστὸν μόρφωση. Αὐτὴ τοὺς λείπει. Ἀφοῦ δὲν γεννοῦν πίστη, ἐλπίδα καὶ ἀγάπη, ἡ σοφία τους εἶναι στεῖρα, ἄκαρπη.
Ἀληθὴς σοφία εἶναι μόνον ἐκείνη ποὺ γεννᾶ πίστη, ἐλπίδα καὶ ἀγάπη.
[1] Γεννήθηκε στὴν Italica τῆς Ἱσπανίας τὸ 76 μ.Χ. Ἐβασίλευσε ἀπὸ τὸ 117 ἕως τὸ τέλος τῆς ζωῆς του, τὸ 138.
[2] Ἑβρ. ια΄ 38.
[3] Πρόσωπον, λέξις σύνθετη ἐκ συναρπαγῆς ἀπὸ τὴν φράση πρὸς ὦπα «μπροστὰ στὰ μάτια», ὅπου ὦπα, αἰτιατικὴ τοῦ ὤψ, ὠπός «ὄψη, ὀφθαλμός». Πιὸ ἁπλά, πρόσωπον < πρὸς + ὄψις.
[4] Ματθ. ι΄ 37-38.
[5] Ματθ. ια΄ 12.
[6] Ρωμ. α΄ 22.
[7] Ρωμ. α΄ 28.
