Καθὼς ὁ Γνωστικισμὸς ἀπολυτοποιεῖ τὴν γνώση καὶ προβάλλει αὐτὴν ὡς τὸ μόνον μέσον ἀπολυτρώσεως, δὲν θὰ ἔσφαλλε κανεὶς ἀναζητώντας τὶς ρίζες του στὴν πρώτη ἀνθρώπινη ἀστοχία, ἐκείνην τῆς βρώσεως ἀπὸ τοῦ ξύλου «τοῦ εἰδέναι γνωστὸν καλοῦ καὶ πονηροῦ»[1], ἀπὸ τοῦ δένδρου δηλαδὴ τῆς γνώσεως, ὅπως ἁπλοϊκὰ λέγεται.
* * *
Μὲ τὸ ὄνομα Γνωστικισμὸς χαρακτηρίζεται μέγας ἀριθμὸς φιλοσοφικο-θρησκευτικῶν συστημάτων, τὰ ὁποῖα ἐπιδιώκουν τὴν ἀπολύτρωση μέσῳ τῆς γνώσεως. Συναντᾶται στὸν ἰνδουϊσμό, στὸν βουδδισμό, στὸν βραχμανισμὸ καὶ σὲ κάθε ἄλλη θρησκεία. Στὸν ἑλληνιστικὸ χῶρο ἀπαντᾷ ὡς πολύμορφο θρησκευτικὸ κίνημα ποὺ προῆλθε ἀπὸ ἀνάμειξη στοιχείων διαφόρων προελεύσεων. Θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι ὁ ἑλληνικὸς Γνωστικισμὸς ἔχει κυρίως ὡς βάση τὸν πλατωνισμὸ ἀναμεμιγμένο μὲ ὀρφικές, πυθαγόρειες, στωϊκὲς καὶ ἄλλες ἀντιλήψεις, βαβυλωνιακὰ καὶ περσικὰ στοιχεῖα, ἀστρολογία, ἀποκρυφισμό, φρυγικὲς καὶ αἰγυπτιακὲς θρησκευτικὲς δοξασίες, ἰουδαϊσμὸ καὶ ὅ,τι ἄλλο μπορεῖ κανεὶς νὰ φαντασθεῖ. 
Ὅλα αὐτὰ ἀνέμειξαν κάποιοι μὲ τὸν Χριστιανισμὸ καὶ ἔτσι προῆλθε ὁ χριστιανικὸς Γνωστικισμός, πρόδρομος τοῦ ὁποίου ὑπῆρξε ὁ γνωστὸς ἀπὸ τὴν Κ.Δ. Σίμων ὁ Μάγος[2]. Ἀπὸ τότε διαμορφώθηκαν πολυάριθμα γνωστικὰ συστήματα.
Εἶναι δηλαδὴ ὁ Γνωστικισμὸς πανάρχαιο καὶ παγκόσμιο σύστημα ποὺ φθάνει μέχρι τὶς ἡμέρες μας. Ἡ παρουσία του σήμερα, ὅπως θὰ δοῦμε σὲ ἑπόμενα ἄρθρα μας, εἶναι ἄλλοτε συγκεκαλυμμένη, ἄλλοτε ἀπροκάλυπτη.
