Ὁ γῆς Σεραφεὶμ Θετταλῶν φὺς ὡς κλάδος.

Θεῷ Λόγῳ πρόσεισι ῥείθροις αἱμάτων.

Ἀρχίχορος τῆς ἱερᾶς καὶ ὀκταστίχου χορείας τῶν ἐν Θεσσαλιώτιδι Ἐκκλησίᾳ διαλαμψάντων ἁγίων τυγχάνει ὁ πανένδοξος ἱερομάρτυς Σεραφείμ, ἀρχιεπίσκοπος Φαναρίου καὶ Νεοχωρίου ὁ θαυματουργός, πολιοῦχος καὶ προστάτης τῆς πόλεως Καρδίτσης, «φύλαξ πιστὸς πάντων τῶν ἐν Ἀγράφοις»[1], ἔξαρχος καὶ ὑπέρτιμος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Θεσσαλιώτιδος καὶ Φαναριοφερσάλων, ἀλλὰ καὶ «φύλαξ τῆς Ἑλλάδος»[2].

Ὁ τρισμάκαρ Σεραφεὶμ (κατὰ κόσμον Σωτήριος Ἀθανασίου) ἐγεννήθη εἰς τὴν Μπεζοῦλαν[3] τῶν Θεσσαλικῶν Ἀγράφων περὶ τὰ μέσα τοῦ ΙΣΤ΄ αἰῶνος[4]. Ἀνετράφη θεοφιλῶς ὑπὸ τῶν ἐναρέτων καὶ θεοσεβῶν αὐτοῦ γονέων Σωφρονίου καὶ Μαρίας, ἐδιδάχθη δὲ τὰ πρῶτα γράμματα εἰς τὴν μικρὰν μονὴν τοῦ ἁγίου Παντελεήμονος, πλησίον τῆς πατρίδος αὐτοῦ. Ὑπῆρξεν εὐφυής, σεμνὸς καὶ εὐλαβής. Ἰδιαίτερον σεβασμὸν ἐδείκνυε πρὸς τοὺς ἱερεῖς. Ἐκοσμεῖτο ὑπὸ τῆς ἐνθέου ἐκείνης ἀρετῆς, ἥτις ἀποτελεῖ τὸν πλέον ἀσφαλῆ καὶ βέβαιον δρόμον διὰ τὴν σωτηρίαν, ἀλλὰ καὶ πηγὴν πάσης χάριτος καὶ εὐλογίας εἰς τὴν παροῦσαν ζωήν, τῆς τελείας, λέγω, καὶ ἀσκανδαλίστου ὑπακοῆς. Εὐπειθὴς ὑπάρχων ἐκ νεότητος αὐτοῦ κατὰ πάντα καὶ διὰ πάντα, ἦν ὑποτασσόμενος εἰς τοὺς γονεῖς αὐτοῦ, πρόθυμος εἰς τὰ θελήματα τῶν μεγαλυτέρων, ἕτοιμος καὶ εὔχρηστος εἰς διακονίαν ἀργότερον ὡς μοναχός, ἐν πλήρει ὑπακοῇ πρὸς τὸν ἡγούμενον τῆς ἱερᾶς μονῆς, ἐν ᾗ διέπρεψε μετελθὼν πᾶσαν ἰδέαν ἀρετῆς καὶ ἀσκήσεως· «ὑπήκοος», τέλος, «μέχρι θανάτου»[5] εἰς τὸν Χριστὸν καὶ διὰ τὸν Χριστόν.

Ὡς φιλομαθής, ἐφρόντισεν ἐκ νεαρᾶς αὐτοῦ ἡλικίας, ἵνα μαθητεύσῃ πλησίον σοφῶν διδασκάλων τῶν πυριφλέκτων Ἀγράφων[6]. Εἰς τὴν ἡλικίαν τῶν δεκαεπτὰ ἐτῶν ἐκάρη ὡς μοναχὸς ὑπὸ τὸ ὄνομα Σεραφεὶμ ἐν τῇ ἱερᾷ μονῇ Κορώνης. Τόσον προέκοψεν εἰς τὴν ἀρετήν, ὥστε χρόνῳ οὐ πολλῷ ὕστερον ἐκρίθη ἄξιος τῆς κλήσεως εἰς τὸν ἅγιον καὶ ὑπερμέγιστον βαθμὸν τῆς ἱερωσύνης, κοινῇ δὲ πάντων ψήφῳ καὶ δοκιμασίᾳ ἀνεβιβάσθη καὶ εἰς τὸν θρόνον τῆς πανσεβάστου πατριαρχικῆς μονῆς ὡς ἡγούμενος αὐτῆς καὶ ποδηγέτης ἀπλανέστατος. Ἐπεφύλασσεν ὅμως αὐτῷ ὁ Κύριος πλείονα ταύτης τιμήν. Ἔμελλεν αἰνέσαι τὸν τριαδικὸν Θεὸν καὶ ἐν καθέδρᾳ ἀρχιερέων[7], θεαρέστως καὶ θυσιαστικῶς ποιμαίνων τὸ πιστευθὲν αὐτῷ λογικὸν ποίμνιον, λύκους βαρεῖς ἀπ’ αὐτοῦ ἐλαύνων, σωφρόνως αὐτὸ διδάσκων καὶ ἀσφαλῶς ὁδηγῶν εἰς τρίβους εὐθείας καὶ νομὰς σωτηρίους. Ὅμως ἡ ἁγιοπρεπὴς αὐτοῦ ποιμαντορία προσέπεσε τύχῃ βιαίας διακοπῆς, ἀτιμωτικῶν βασάνων, τέλους πολυαλγοῦς.

Τὸ πολύαθλον αὐτοῦ σῶμα παρέμεινεν ἐπὶ πολλὰς ἡμέρας ἐκτεθειμένον εἰς τὴν ἀγορὰν τοῦ Φαναρίου. Οὐδεμίαν ἐν τούτοις ὑπέστη ἀλλοίωσιν· τοὐναντίον «ἔλαμπε δίκην χιόνος, ὥστε θαυμάζειν ἅπαντας». Τὸ ἱλαρὸν αὐτοῦ καὶ ἁγιοκοίμητον πρόσωπον «ἔλαβεν ὄψιν μεγαλειώδη καὶ αἰγλοβολοῦσαν». Ὕστερον οἱ παλαμναῖοι[11] ἀπέκοψαν τὴν μακαρίαν κεφαλὴν καὶ ἀπέστειλαν αὐτὴν μετὰ τῶν κεφαλῶν ἄλλων σφαγιασθέντων εἰς τὸν ἡγεμόνα τῆς Τρίκκης (Τρίκαλα). Πρὸς ἐκφοβισμὸν δὲ τῶν Χριστιανῶν καὶ ἵνα γένηται τοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτῶν θέαμα ἐλεεινόν, ἔστησαν αὐτὰς ἐπὶ κοντῶν (κονταρίων) ἐν τῷ μέσῳ τῆς πλατείας τῆς πόλεως, καθ’ ὡρισμένην τάξιν, ἐστραμμένας πρὸς δυσμάς. Τὴν ἑπομένην ὅμως ἡ κεφαλὴ τοῦ ἁγίου Σεραφεὶμ εὑρέθη ἔχουσα ἐστραμμένον τὸ μέτωπον πρὸς ἀνατολάς. Καὶ τοῦτο δὲν συνέβη ἅπαξ, ἀλλὰ καθ’ ἑκάστην ἐπεβεβαιοῦτο ὡς θαυμαστὸν γεγονός· ὅθεν καὶ αὐταὶ αἱ γυναῖκες τῶν ἀλλοφύλων ἔσπευδον καὶ ἀπέσπων κρυφίως τρίχας ἐκ τῆς ἱερᾶς καὶ περισέμνου κεφαλῆς καὶ ἐκράτουν αὐτὰς ὡς φυλακτόν.

Κατὰ τὴν περίοδον ἐκείνην διέτριβεν εἰς Τρίκκην καὶ ὁ ἡγούμενος τῆς μονῆς Δουσίκου, ὅστις βλέπων τὸ θαῦμα, ἐπληρώθη ζήλου ἀγαθοῦ καὶ ἐζήτει τρόπον ἀποσπάσεως τοῦ τιμίου θησαυροῦ. Τὸ τόλμημα ἀνετέθη εἰς Ἀλβανόν τινα Χριστιανόν, ὅστις καὶ ἐπέτυχεν τοῦ ποθουμένου. Γενόμενος ὅμως ἀντιληπτὸς κατεδιώχθη, καὶ παρὰ τὴν γέφυραν τοῦ Πηνειοῦ ποταμοῦ (θέσις Καραβόπορος) ἔρριψε τὴν τιμίαν κάραν εἰς τὰ ῥέοντα ὕδατα πρὸς ἀποφυγὴν τῆς ἑαυτοῦ συλλήψεως καὶ τῆς τοῦ ἱεροῦ λειψάνου συλήσεως καὶ διαρπαγῆς. Ἡ θεοσέβαστος κεφαλὴ περιεπλέχθη εἰς τὰ δίκτυα (βρόχια) ἁλιέων, οἵτινες ἐπὶ δύο νύκτας ἔβλεπον πύρινον στῦλον ἀπὸ τοῦ φράκτου (δικτύων) ἕως εἰς οὐρανὸν ἀναβαίνοντα, ἤκουον δὲ καὶ ἀγγελικὴν ὑμνῳδίαν. Ὅτε ἤγγισαν εἰς τὸ μέρος ἐκεῖνο, ἀνεγνώρισαν περιχαρεῖς τὴν μαρτυρικὴν καὶ χαριτόβρυτον κεφαλὴν τοῦ ἐνδόξου ἱερομάρτυρος Σεραφείμ. Εὐθὺς ἔσπευσαν καὶ παρέδωκαν αὐτὴν εἰς τὸν ἡγούμενον τῆς μονῆς Δουσίκου, ἐκεῖνος δὲ ἄνευ χρονοτριβῆς εἰς τοὺς μοναχοὺς τῆς Κορώνης. Ἔκτοτε φυλάσσεται ἐν τῇ γεραρᾷ μονῇ, εἰς τόπον ἐπίσημον, ἐντὸς ἀργυροχρύσου λειψανοθήκης, λίαν περιτέχνου. Εὐωδιάζει καὶ θαυματουργεῖ[12].

Τὴν μνήμην τοῦ ἁγίου ἐνδόξου ἱερομάρτυρος Σεραφεὶμ ἀρχιεπισκόπου Φαναρίου καὶ Νεοχωρίου τοῦ θαυματουργοῦ ἄγειν ἐτάχθημεν τῇ 4ῃ Δεκεμβρίου ἑκάστου ἔτους[13]. Ἡ λαμπροτέρα ὅμως ἑορτὴ αὐτοῦ καὶ πανήγυρις ἄγεται τῇ Κυριακῇ τῶν Μυροφόρων, εἰς ἀνάμνησιν ὑπερφυοῦς θαύματος λύσεως ἀνομβρίας, γενομένου ἐπὶ μητροπολίτου Θεσσαλιώτιδος καὶ Φαναριοφερσάλων κυροῦ Ἰεζεκιὴλ τῇ 8ῃ Μαΐου 1927 (Κυριακῇ τῶν Μυροφόρων), λιτανευομένης τῆς τιμίας αὐτοῦ κάρας[14]. Τιμᾶται προσέτι μετὰ πάσης ἐπισημότητος καὶ εἰς τὸν τόπον τοῦ μαρτυρίου αὐτοῦ (Φανάριον) τῇ τελευταίᾳ Κυριακῇ τοῦ Σεπτεμβρίου. 

Τέλος, ἑορτάζει μετὰ τῶν ἄλλων Θεσσαλιωτῶν ἁγίων τῇ Κυριακῇ μετὰ τὴν Ὕψωσιν τοῦ Τιμίου καὶ Ζωοποιοῦ Σταυροῦ, ἱστάμενος μετὰ τοῦ Ἀρσενίου καὶ Παρθενίου ὡς ἱεράρχης, μετὰ τοῦ Νικολάου, Δαμιανοῦ καὶ Κωνσταντίνου ὡς μάρτυς, μετὰ τοῦ Διονυσίου καὶ Ἀκακίου ὡς ἀσκητής, μετὰ τῶν Σεραφεὶμ φερωνύμως ὡς ἄγγελος. Ἐξαιρέτως σεμνύνεται ἐν αὐτῷ ἡ ἱερὰ μονὴ Κορώνης, ὡς ἔφορον αὐτῆς ἀεὶ γεραίρουσα, ἀρραγῆ προστάτην καὶ σέμνωμα τρανόν. Ἀλλὰ καὶ πέραν τῶν Θεσσαλικῶν ὁρίων μεγάλως τιμᾶται ὑπὸ τῶν πιστῶν ὡς εὐεργέτης αὐτῶν, φίλος καὶ φύλαξ κραταιός[15]. Πρὸς τιμὴν τοῦ ἀγγελωνύμου ἡμῶν ἁγίου ἔλαβε τὸ ὄνομα Σεραφεὶμ καὶ ὁ τοῦ Σαρὼφ παμμέγιστος φωστήρ[16]. Τὸ γεγονὸς τοῦτο μαρτυρεῖ ὁποίαν ἀπήχησιν εἶχε τὸ μαρτύριον τοῦ ταπεινοῦ δεσπότου καὶ ποιμάντορος τῆς Θεσσαλιώτιδος Ἐκκλησίας εἰς ὁλόκληρον τὸν Ὀρθόδοξον κόσμον.

Ἀλλ’ ἡμεῖς ἐπαινοῦντες τὸν ἄνδρα, τὴν αὐτοῦ πολιτείαν ζηλώσωμεν, τὴν ἀρετὴν διώξωμεν, τὸ στερρὸν τῆς ὁμολογίας μιμησώμεθα· καὶ κράζοντες τὸ «Χαίροις ὁ γόνος τῶν Ἀγράφων, ἱερομάρτυς Σεραφείμ, ὁ παραστάτης ἡμῶν καὶ ὑπέρτιμος»[17], συμφώνως αὐτὸν ἱκετεύσωμεν· «Θεῖε Σεραφείμ, τῆς ὀκτάδος ὁ ἀρχίχορος, τὸν ἀρχηγὸν καὶ αἴτιον τῆς ζωῆς ἀεὶ δυσώπει ὑπὲρ τῆς ἁγίας ποίμνης σου»[18].

[1]. ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ, τόμ. 11, σελ. 54 (ἐν ᾗ καὶ σχετικὴ βιβλιογραφία).

[2]. Ὑπῆρξεν ἐκ τῶν ἁπανταχοῦ τῆς Ἑλλάδος τιμωμένων ἁγίων. Τοῦτο ἀναφέρει καὶ ὁ γνωστὸς Λαρισαῖος ἱστορικὸς καὶ διδάσκαλος τοῦ Γένους Κωνσταντῖνος Κούμας (1777-1836), ὡς ἐπίσης καὶ ὁ σύγχρονος αὐτοῦ λογιώτατος ἀρχιμανδρίτης Ἰωσὴφ ὁ ἐκ Φουρνᾶ Εὐρυτανίας, ὁ καὶ συγγράψας «Ἐγκώμιον εἰς τὸν ἅγιον Σεραφείμ, τὸν ἱερομάρτυρα καὶ φύλακα τῆς Ἑλλάδος».

[3]. Ἀπαντᾷ καὶ ὑπὸ τὸ ὄνομα Μπεζιοῦλα (ἢ Μπεζῆλα). Πρόκειται διὰ τὴν σημερινὴν Πεζοῦλαν τῆς γνωστῆς λίμνης Πλαστῆρα, ἐν ᾗ σῴζονται εἰσέτι καὶ δεικνύονται ἐρείπια τῆς πατρικῆς οἰκίας τοῦ ἁγίου. Μέχρι πρό τινος ὠνομάζετο Ἅγιος Σεραφείμ.

[4]. Τῷ 1550 κατὰ τὸν μακαριστὸν π. Χαράλαμπον Βασιλόπουλον.

[5]. Φιλιπ. β΄ 8.

[6]. Εἰς τὰ μέρη τοῦ Καρπενησίου, τῶν Μεγάλων Βραγγιανῶν, τοῦ Φουρνᾶ, τῆς Ρεντίνης ἐδίδαξαν μεγάλοι διδάσκαλοι τοῦ Γένους (Εὐγένιος Γιαννούλης, Ἀναστάσιος Γόρδιος, Θεοφάνης ὁ ἐκ Φουρνᾶ κ.ἄ.), ἱδρυταὶ περιφήμων Σχολῶν, ὧν ἡ λειτουργία οὐ μόνον εἰς τὴν διδασκαλίαν τῶν «κοινῶν γραμμάτων» ἀπέβλεπεν, ἀλλὰ καὶ εἰς τὴν παροχὴν ἀνωτέρας μορφώσεως.

[7]. Μετὰ τὴν κοίμησιν τοῦ ἐπισκόπου Φαναρίου καὶ Καπούας Λαυρεντίου (1587), τὸ Οἰκουμενικὸν Πατριαρχεῖον ἐξέλεξεν ὡς νέον ἐπίσκοπον τὸν ἅγιον Σεραφείμ, ὃν καὶ ἀνύψωσε τῷ 1592 εἰς ἀρχιεπίσκοπον Φαναρίου καὶ Νεοχωρίου. Τὴν ἀκρίβειαν τοῦ γεγονότος τούτου ἀμφισβητοῦντές τινες, ἀρνοῦνται τὴν προσαγόρευσιν τοῦ ἁγίου ὡς ἀρχιεπισκόπου.

[8]. Τοῦ καὶ «Σκυλοσόφου» χλευαστικῶς ἐπονομασθέντος.

[9]. ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΣΕΡΑΦΕΙΜ, ἐπιμελείᾳ Σάββα Νανάκου, Ἀθῆναι ¹¹1976, σελ. 22β.

[10]. Ἐπὶ δύο ἡμέρας διήρκεσε τὸ μαρτύριον αὐτοῦ (3ῃ καὶ 4ῃ Δεκεμβρίου τοῦ 1601· 1600 κατ’ ἄλλους).

[11]. Παλαμναῖος· ὁ διὰ τῆς ἰδίας αὐτοῦ παλάμης (χειρὸς) φονεύων τινά· ὅθεν φονεύς, δολοφόνος· μεμολυσμένος, βδελυρός, ἀχρεῖος, ἐκδικητικὸς κ.ἄ.

[12]. Ἡ τρισόλβιος καὶ παναιδέσιμος κάρα, θείῳ Πνεύματι χαριτωθεῖσα, ἀενάως βλυστάνει ἰάματα. Ἀποδιώκει πᾶσαν νόσον, ἐξαιρέτως δὲ τὴν πανώλεθρον καὶ βροτολοιγὸν (ἀνθρωποφθόρον) πανώλην, ἣν βιαίως ἐξωστρακίζει.

[13]. Ἡ ἡμέρα αὕτη καθιέρωται ὡς ἀργία διὰ τὴν πόλιν τῆς Καρδίτσης ἀπὸ 16ης Μαΐου 2005, διὰ προεδρικοῦ διατάγματος.

[14]. Στίχοι ἐκ τοῦ συναξαρίου τῆς ἑορτῆς.

Ὑετὸν τῇ γῇ, Σεραφείμ, καρποφόρον

καταπέμψας ἔλυσας αὐχμὸν λαῷ σου.

Κυριακῇ Μυροφόρων, λιταῖς Σεραφείμ, γῆ ἐπιάνθη.

[15]. Ναοὶ οὐκ ὀλίγοι εἶναι ἀφιερωμένοι εἰς τὸ ὄνομα τοῦ ἁγίου Σεραφείμ, εἰκόνες δὲ (τοιχογραφίαι κ.ἄ.) σώζονται οὐχὶ μόνον εἰς ὁλόκληρον τὴν Θεσσαλίαν, ἀλλὰ καὶ εἰς πλεῖστα ἄλλα μέρη (Θεσσαλονίκη, Ἅγιον Ὄρος κ.ἀ.). Βλ. καὶ ὑποσημ. 2 τῆς παρούσης βιογραφίας.

[16]. «Καὶ ἐρήμου Σαρώφ, ὡς λέγουσιν, ἀστὴρ ὁ παμμέγιστος τῷ σῷ ζηλώσας ὀνόματι ἐπικέκληται» (ἐκ τοῦ γ΄ τροπαρίου τῆς λιτῆς).

[17]. Ἐκ τοῦ δοξαστικοῦ τῶν αἴνων.

[18]. Πρῶτον τροπάριον ε΄ ᾠδῆς παρακλητικοῦ κανόνος.